NFT NEDİR?
Henüz bilmeyenler veya çok duymasına rağmen tanıma tekrar ihtiyaç duyanlar için NFT’den kısaca bahsetmek istiyoruz. Takas edilemez jeton, ya da İngilizce’deki popüler ismiyle non-fungible token (kısaca NFT), dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceğini onaylayan, blok zinciri adı verilen bir dijital defterde depolanan veri birimidir.
Çoğu NFT, Ethereum blok zincirinin bir parçasıdır.Tabi yine de diğer blok zincirlerinin de kendi NFT sürümlerini uygulayabileceğini belirtelim.
NFT’ler hakkında pazar bilgileri yayınlayan bir şirket olan NonFungible.com’un yakın tarihli bir raporu, 2020’de NFT ticaretinin bir önceki yıla göre neredeyse yüzde 300 artışla 250 milyon doların üzerinde olduğunu söylüyor.
Peki buraya kadar sadece jeton ve zincir kelimelerini kullandın nedir bu NFT derseniz aslında her şey olabilir. İkonik bir tweet, çok paylaşılan bir video ya da dijital sanat eserlerinden, fotoğrafa kadar pek çok şey NFT olarak satışa sunulabiliyor. Örneğin, NBA Top Shot uygulaması aracılığıyla satılan Lebron James’in smaç video NFT’si 77 bin dolara satılırken; Twitter CEO’su Jack Dorsey’in tweet’i 2.9 milyon dolara alıcısını buldu. Elon Musk da bu trende ayak uyduranlardan biri. Musk, bir GIF ile paylaştığı tweet’ini NFT olarak açık artırmaya çıkardı. Türkiye’den de NFT trendine katılanların sayısı gün geçtikçe artıyor. Sanatçı Tarık Tolunay’ın ‘Fractal İstanbul-Pandemi’ adlı eseri, Türkiye’nin NFT’ye çevrilerek satılan ilk eseri oldu.
Blockchain teknolojisi, NFT’ler oluşturmak için çok önemli bir teknoloji. Blokları büyüyen bir kayıt listesine zincirlemek için kriptografi kullanılıyor. Her blok, bir önceki bloğa bir veri kümesini benzersiz şekilde tanımlayan bir şifreleme karması veya karakter dizisi ile kilitleniyor. Bu tasarım, blok zincirinde depolanan işlem verilerini değiştirmeyi çok zorlaştırıyor.
Peki NFT’leri Bu Kadar Özel Yapan Ne?
NFT’ler, başka hiçbir tokenin kopyalayamayacağı benzersiz kimliklere ve diğer meta verilere sahiptir. NFT, temsil ettiği eserin orijinal ve özgün olan tek versiyonunu diğer dijital kopyalarından ayırt etmeyi güvenli bir şekilde sağlayan yöntem olup eserin satın alınmasına, satılmasına veya gerçekliğinin halka açık bir blok zincir ağında doğrulanmasına izin verir. Böylece kripto para birimlerinin kullandığı teknoloji olan Token, sanat eserlerinin ya da koleksiyon parçalarının özgünlüğünün tescil edilmesinde kullanılmış olmaktadır.
NFT mi Fiziksel Eser mi?
NFT’ye mi yoksa fiziksel bir resme mi sahip olmak daha iyi? Hangisi daha değerli bir yatırım olacak? Bilmek zor. Bazı NFT’ler büyük miktarda para getiriyor, ancak hepsi değil. Herhangi bir yeni sanat formunda olduğu gibi, önümüzdeki birkaç yıl içinde ne olacağını tahmin etmek zor. Ve yatırım benzeri getiriler elde etmek amacıyla NFT’lere yatırım yapan herkesin riskleri anlaması gerekiyor.
Withersworldwide’ın ortağı ve küresel sanat hukuku başkanı Diana Wierbicki,Nft ile ilgili: “Bu çok yeni bir bölge” dedi. “Yukarı çıkabilir; aşağı inebilir. Herhangi bir çağdaş sanat türü gibi: Değerler sabit değil, bu yüzden risk alıyorsunuz.”
Jumy’nin Kurucu Ortağı Charles Morin, “NFT, tam izlenebilirliğe sahip olduğu için, eseri ilk yapandan en son sahibine kadar takip edebiliyorsunuz. Yani sanatçı yüzde 5, yüzde 10 ya da yüzde 50’ye kadar komisyon telif ücreti isteyip istemediğine karar veriyor. Ve eserin sahibi her değiştiğinde hikayesini de takip edebiliyorsunuz. Böylece sanatçılar telif ücretlerinden bir miktar para alabiliyorlar.” dedi.
MODA DÜNYASINDA NFT
Peki ya moda dünyası, dijital moda bu durumdan nasıl etkilendi? Lüks markalar hızlıca NFT ve Metaverse kavramlarına entegre oldular. Pandeminin de getirdiği dönüşüm dijital modanın miyonlarca dolarlık bir sektör olmasını hızlandırdı diyebiliriz. Sektörden bazı lüks moda markalarının örneklerini topladık. Bazılarının ise üstünde daha detaylı durabilmek adına sonraya sakladık.
RTFKT Sneakers
RTFKT markası 2019 yılında kuruldu ve sanal spor ayakkabı satışı konusunda uzmanlaştı. 2021 yılının başlarında, NFT’nin popülerleştiği zamanlarda işletmenin popüler bir kripto sanatçısı olan “Fewocious” ile bir işbirliği projesi vardı.Teklif verenlerin Snapchat aracılığıyla spor ayakkabılarını deneyebilecekleri ve ardından satın almak üzere bir açık artırmaya girebilecekleri 3 sanal spor ayakkabı tasarladı. Ve sonuçlar çok iyiydi. Marka, 2021 sonlarında ise Nike’ın bünyesine girdi.
Gucci NFT Satışa Çıkaran İlk Lüks Moda Evi
İkonik İtalyan moda evinin NFT’si moda ürünlerinden biri değil, Alessandro Michele ile işbirliği içinde “Aria” koleksiyonundan ilham alan bir filmdi. Bu 4 dakikalık film, Christie’nin müzayedesinde 25.000 milyon USD’ye satıldı.
NFT moda haftasına giriyor!
COVID-19 salgını nedeniyle moda haftası, NFT’lerin büyük bir rol oynamasıyla dijital bir formata dönüştü.
“Fransız Modası” ve “Haute Couture Federasyonu”, Paris’teki 2022 sonbahar/yaz erkek moda haftasında ve diğer yüksek moda sergilerinde değiştirilebilecek NFT’ler oluşturmak için “Arianee” platformuyla ortaklık kurdu.
Bu tokenlar, kullanıcılarının özel tasarımlara erişimini sağlıyor; işbirliği yapılan tasarımcılardan biri ünlü dijital moda sanatçısı Richard Haines.
Louis Vuitton ve Nft oyunu
4 Ağustos’ta kurucusunun 200. yıldönümünü kutlamak için Louis Vuitton, oyuncuların Vivienne’e ait bir oyuncak bebek evinden geçmek zorunda kalacağı macera tarzı bir oyun olan “Louis the Game”i tanıtarak moda ve teknolojiyi birleştirdi.
Bunun dışında oyuncular 200. yıl dönümünü temsilen 200 mum toplamak için farklı dünyalara gittiler.
Macera, popüler bir NFT sanatçısı olan “Beeple” ile işbirliği içinde yapıldı ve 30 gizli NFT’yi içeriyordu.
Burberry Sharky B
Lüks giysi markası Burberry, Mythical Games’in Blankos Block Party blockchain oyununda, NFT koleksiyonunu piyasaya sürdü. Yeni Burberry Blanko, Sharky B isimli bir köpekbalığı karakteri ve Burberry’nin yeni TB Yaz Monogramına sahip. Markanın Animal Kingdom’dan ilham alan bu tasarım; Blankos Block Party pazarında satın alınabilen, yükseltilebilen ve satılabilen bir NFT karakteri.
Epic Games, The Fabricant, DressX gibi dijital alandaki birçok şirketin, markaların dijital giysi koleksiyonları ve arşivleri geliştirmelerine yardımcı olarak onları metaverse’e hızlı bir şekilde adapte etmesiyle birlikte, NFT’lere olan ilgi artıyor.
Dijital modanın gelecek için sürdürülebilir bir çözüm olacağı öngörülüyor.
Peki Nftler göründükleri gibi masum mu?
NFT’lerin üretiminde su kullanımı, kimyasal kullanım gibi şeyler söz konusu değil ve atık çıkarmadığı için de çevreci gözüken NFT’ler gözüktükleri kadar masum mu? Araştırma yaparken en çok denk geldiğim başlıklardan biri olan bu başlık da tartışmaya açık şekilde sizlerle.
NFT’lerin çevre dostu olmadığına dair endişeler var çünkü bunlar bazı enerjiye aç kripto para birimleri tarafından kullanılan aynı blok zinciri teknolojisine dayanıyor. Örneğin, Ethereum ağındaki her NFT işlemi, iki Amerikan hanesi tarafından kullanılan günlük enerjinin eşdeğerini tükettiği söyleniyor.
Günümüzün blok zinciri ağlarının çoğu için güvenlik, karmaşık matematik bulmacalarını çözmek için yarışan “madenciler (miners)” olarak adlandırılan özel bilgisayarlara dayanmaktadır. Bu, insanları sistemle oynamaktan alıkoyan, onu inşa etmek ve sürdürmek için teşvik sağlayan iş kanıtı (proof of work) ilkesidir. Matematik problemini ilk çözen madenci, sanal paralarla ödenen bir ödül alır. Madencilik, elektrik tüketimini yönlendiren çok fazla hesaplama gücü gerektirir.
Her hareketimizin, yaptığımız her şeyin, mail hesaplarımızın bile elektronik karbon ayak izi olduğu gibi her machine learning (makine öğrenimi) adımımızın da bir karbon ayak izi var ve bununla ilgili de https://mlco2.github.io/impact/#learn sitesini ziyaret ederek hesaplama yapabilirsiniz.
Metaverse, sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik, dijital moda, dijital sanat ve NFT her biri hakkında her geçen gün yapılanlar artıyor. Geleceği şekillendiren teknolojiler yavaş yavaş hayatımızın her noktasına girecek mi? İnsanlık nasıl şekillenecek yaşayıp göreceğiz ama şu an sansasyon yaratan bütün bu konuların çok dinamik olduğunu ve her gün değiştiğini söyleyebiliriz.
Bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle.